‘We hebben met Housing First écht flink succes geboekt’

Hun ongeloof is begrijpelijk, zegt Jansen. In het gebruikelijke systeem in Nederland moeten dakloze mensen vooraf aan allerlei voorwaarden voldoen om voor huisvesting in aanmerking te komen. Met allerlei vernederende situaties die daarvan het gevolg zijn, stelt ze. ‘Dat je je voortdurend moet bewijzen dat je in staat bent om zelfstandig te wonen, dat je je voortdurend moet legitimeren, dat je om geld te krijgen je wekelijks moet melden. En dat je moet bewijzen dat je inderdaad dakloos bent. Dat je bij wijze van spreken moet vertellen onder welke boom je hebt geslapen.’

Het Housing First-gedachtegoed breekt radicaal met het uitgangspunt dat iemand die dakloos is eerst aan allerlei voorwaarden moet voldoen, wil deze persoon voor een huis in aanmerking komen. Het model is afkomstig uit de Verenigde Staten, de brede aanpak uit Finland. Uit onderzoek blijkt dat meer dan 80 procent van de toewijzingen succesvol is bij Housing First – waarbij stabiel wonen het belangrijkste criterium is.  

Naast het hoge percentage succesvolle toewijzingen is kostenbesparing een ander belangrijk selling point van Housing First, zo blijkt ook uit onderzoek. Jansen: ‘Die kostenbesparing is er op verschillende domeinen, de grootste zit op justitie en op zorgkosten. Mensen die dakloos zijn, zijn kwetsbaar voor het criminele circuit, ofwel als dader ofwel als slachtoffer. Verder gaat dakloosheid ten koste van je gezondheid, mentaal en fysiek. Die kosten drukken op de ggz en het zorgsysteem.’

Nationaal actieplan

Housing First zit in de lift in Nederland. Jansen schetst hoe dat gestaag is gegaan sinds 2006, toen de beweging in Nederland startte. ‘Het vliegwiel ontstond van onderaf, vanuit lokale initiatieven, doordat mensen in de praktijk zagen dat dit werkt. Professionals werden er blij van, burgers werden er blij van en gemeenten werden er blij van omdat ze ook overlast konden verminderen.’

In 2022 werd de filosofie van Housing First bovendien omarmd door de Rijksoverheid. In het bijzonder de drie ministeries – Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Volksgezondheid, Welzijn en Sport – die hun krachten bundelden in het Nationaal actieplan dakloosheid: eerst een thuis.

‘Nu gaan we sky high!’

Jansen: ‘Toen dat actieplan er was, dacht ik: nu gaan we sky high en gaat het aantal gemeenten dat meedoet vertienvoudigen! Maar dat viel vies tegen. Het gaat om een grote veranderopgave die per definitie traag gaat. En omdat het gaat om een krachtenveld waarin veel spelers actief zijn: lokale bestuurders, woningcorporaties en ook de publieke opinie speelt een rol. De praktijk kan weerbarstig zijn, bijvoorbeeld om het feit dat er momenteel een wooncrisis is – er zijn te weinig beschikbare woningen. En dat er dan discussie ontstaat over de verdeelsleutel, want er zijn heel veel mensen die een woning nodig hebben.’

Schaarste

Er is een groeiend draagvlak voor Housing First bij lokale partijen – bestuurders, beleidsprofessionals, raadsleden, woningcorporaties en welzijnsorganisaties in tal van gemeenten. Maar feit is dat er ook op andere terreinen dan de woningmarkt schaarste is: de wachtlijsten in de ggz en in de verslavingszorg.

Jansen: ‘Als mensen een terugval hebben, bijvoorbeeld een psychose, of een verslaving, dan wil je terug kunnen vallen op de ggz. Maar dat lukt niet altijd. Of je wil een uitzettingsprocedure op gang brengen, maar daarvoor moet je naar de rechter en dat proces duurt veel te lang. In die tussentijd hebben buurtbewoners te maken met overlast en dat is heel vervelend.’

Overigens, benadrukt ze, ‘weten we uit onderzoek dat deze cases bij Housing First niet vaker voorkomen dan bij mensen die niet door ons worden begeleid.’

Kentering in denken

Jansen en haar collega’s kunnen dus niet aan alle knoppen draaien. En ze zou dolgraag willen dat Housing First in Nederland harder groeit dan het nu doet. 'Natuurlijk kom je als je er dagelijks mee bezig bent allerlei hobbels tegen. Maar als ik uitzoom, zie ik dat we écht flink succes hebben geboekt. Dat er bijvoorbeeld in fors wat gemeenten beleid is waarbij mensen die dakloos zijn voorrang gaan krijgen bij woningtoewijzing. Dat er internationaal en nationaal veel aandacht is voor dit onderwerp. Dat er een nationaal actieplan is, dat toch echt tot een kentering heeft geleid in het denken over dakloosheid en het oplossen ervan. Dat het actieplan is ondertekend door bestuurders, ook van alle grote brancheorganisaties.’

Dakloosheid uitbannen

‘Het gaat vooral om de veranderopgave, de systemische verandering waar we als samenleving voor staan.’ Die is vooral belangrijk om dakloosheid uit te bannen, benadrukt Jansen aan het einde van het vraaggesprek. ‘Omdat we beseffen dat het huidige systeem niet meer werkt. Dat zien we op heel veel fronten. Maatschappelijk gezien, en dan gaat het niet alleen over hoe we omgaan met dakloosheid, maar ook hoe we met het kapitalisme allerlei problemen hebben gecreëerd. We moeten gaan nadenken over echte oplossingen.’

Tekst Olaf Stomp
Foto Willeke Kieft