Film: gezamenlijke inzet voor basis­vaardigheden in je gemeente

Drie miljoen mensen hebben moeite met lezen, schrijven, rekenen of digitale vaardigheden. Om dit te verhelpen zijn een breed bewustzijn onder (beleids)medewerkers en een integrale aanpak vanuit verschillende domeinen nodig. Expertisepunt Basisvaardigheden maakte hiervoor een verhelderende film voor professionals.

Mensen die moeite hebben met basisvaardigheden lopen op allerlei terreinen tegen obstakels aan. Ze leven twee keer zo vaak in armoede en hebben drie keer zo vaak een uitkering. Naast, en mede door, de invloed die hun basisvaardigheden hebben op bestaanszekerheid, hebben zij ook een groter risico op gezondheidsproblemen. Gemiddeld ervaren ze een slechtere fysieke en mentale gezondheid en hebben ze een kortere levensverwachting. Ook maken ze vaker gebruik van de huisarts en ziekenhuiszorg, maar juist minder gebruik van preventieve zorg. De (chronische) stress die vaak gepaard gaat met moeite met basisvaardigheden en problemen die eruit voortkomen, zijn veelal niet in het zorgdomein op te lossen, maar vragen om een brede en doorsnijdende aanpak.

De verhalen van Sonila Aman (openingsfoto) en Meike van Genugten (deze foto) in de film maken invoelbaar waar veel mensen tegenaan lopen, maar ook wat hen helpt om verder te komen.

Alle reden dus om door al die domeinen heen – welzijn, gezondheid, werk en inkomen – aandacht te hebben voor basisvaardigheden. Zodat mensen de juiste ondersteuning krijgen als zij tegen problemen aanlopen en zodat zij, zo mogelijk, warm worden doorgeleid naar passend aanbod om de basisvaardigheden te versterken en problemen duurzaam aan te pakken. Dat vereist bewustzijn en kennis over basisvaardigheden en het netwerk waar professionals iemand naartoe kunnen verwijzen.

In Nederland is dit in de meeste gemeenten georganiseerd via Taalhuizen. Zij zijn de spin in het web van het taalaanbod en een belangrijke partner in de brede samenwerking voor basisvaardigheden.

Om dit bewustzijn op een laagdrempelige manier te vergroten, lanceerde het Expertisepunt Basisvaardigheden (een samenwerking tussen Movisie en Stichting Lezen en Schrijven) de korte film De ervaringsraad. De film laat zien wat het betekent om moeite met basisvaardigheden te hebben en hoe dat invloed heeft op werk, gezondheid en sociale participatie. Marchien Brinksma, Meike van Genugten en Sonila Aman vertellen in de film over hun ervaringen, wensen en drempels. Hun verhalen maken invoelbaar waar veel mensen tegenaan lopen, maar ook wat hen helpt om verder te komen.

De film is bedoeld als startpunt voor een gesprek binnen en tussen organisaties: van gemeenten tot welzijnsinstellingen, van bibliotheken tot zorgorganisaties. Wat doen wij al voor mensen met beperkte basisvaardigheden? Wat kunnen we beter doen? Hoe signaleren we problemen en hoe bieden we passende ondersteuning? Om het gesprek gestructureerd te voeren, is er een praktische handleiding beschikbaar met voorbeeldvragen en gesprekstips.

Steeds meer gemeenten

Gelukkig zijn steeds meer gemeenten actief om basisvaardigheden integraal op de kaart te zetten. Zo heeft de gemeente Enkhuizen een werkgroep opgezet waar de gemeente, de lokale welzijnsorganisatie, het taalhuis, het volwassenenonderwijs, de bibliotheek en het sociale werkbedrijf samenkomen om hun krachten te bundelen.

Uit dit netwerk kwam een eerste succesvolle bijeenkomst voort met lokale zorg- en welzijnspartijen. Onder andere huisartsen, consultatiebureau, stadsteam, maar ook leden uit de participatieraad waren aanwezig. Tijdens deze middag leerden ze over het herkennen, bespreekbaar maken en doorverwijzen.

Na het kijken van de film De ervaringsraad ging de zaal in gesprek met een lokale taalambassadeur die zijn ervaringen kon delen. Daarna stelden de lokale partijen – taalhuis, taalschool, bibliotheek – zich voor zodat iedereen bekend was met de mogelijkheden van het aanbod en de gezichten die erbij horen.

Tijdens de middag zelf en uit de evaluatie bleek dat de film en het ervaringsverhaal veel indruk hadden gemaakt en veel mensen niet wisten hoeveel mensen moeite hebben met basisvaardigheden. Maar één bijeenkomst bleek niet voldoende. De werkgroep kijkt dus ook naar vervolgsessies en het aanbieden van trainingen. En naar andere partijen zoals werkgevers.

‘We weten allemaal dat er veel mensen zijn die niet (kunnen) voldoen aan het niveau van basisvaardigheden dat onze samenleving als 'normaal' beschouwt’, zegt Wim Hoogervorst, wethouder in Enkhuizen. ‘Dit belemmert hen in hoge mate om deel te nemen aan onze samenleving, met alle gevolgen van dien. Het is mooi om te zien dat in Enkhuizen een flink aantal organisaties elkaar ontmoet om over deze problematiek te praten, ervaringen te delen. Dit alles met natuurlijk als doel: hoe gaan we de doelgroep bereiken, tegemoetkomen en meer handvatten geven om echt deelnemer aan de maatschappij te kunnen zijn. Belangrijk is daarbij dat we met deze mensen in gesprek moeten – wat hebben zíj nodig en wat juist niet?’

Zoals Enkhuizen heeft ervaren, begint de bewustwording vaak met herkenning en het bieden van handelingsperspectief. Dat is ook de kracht van de film, de herkenning én de oproep tot actie. De persoonlijke verhalen laten zien dat het loont om als organisatie stil te staan bij hoe je communiceert, welke aannames je maakt en hoe laagdrempelig je dienstverlening is. Want pas als basisvaardigheden bespreekbaar worden, ontstaat er ruimte om echt iets te veranderen.