Waarom integraal eenzaamheidsbeleid succesvol is

Movisie begint in 2025 met een meerjarig project tegen eenzaamheid. Het uitgangspunt: elke gemeente ontwikkelt of versterkt een eigen, op maat gemaakte aanpak over allerlei domeinen heen. En gemeenten werken regionaal samen.

In de wijkbibliotheek zit ze bijna elke dag. Een vrouw van in de zestig, boek voor zich, stille glimlach. Ze spreekt zelden iemand. Een paar straten verder eet een alleenstaande vader zijn avondmaaltijd in stilte. En in een studentenkamer scrolt een jongvolwassene eindeloos door sociale media, op zoek naar aansluiting. Drie heel verschillende levens, maar één gemene deler: eenzaamheid. Daarachter spelen vaak meerdere thema’s tegelijk: armoede, gezondheid, participatie, huisvesting, onderwijs en werk.

Eenzaamheid beïnvloedt én wordt beïnvloed door alles om ons heen

In 2024 gaf 46 procent van de volwassen bevolking (18 jaar en ouder) aan eenzaam te zijn. Van hen voelt 33 procent zich matig eenzaam en 13 procent sterk eenzaam (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, 2025). Maar cijfers vertellen slechts een deel van het verhaal. Eenzaamheid is geen losstaand probleem: het beïnvloedt én wordt beïnvloed door alles om ons heen — van fysieke en mentale gezondheid tot de kwaliteit van ons onderwijs, onze kansen op de arbeidsmarkt, de inrichting van onze leefomgeving en onze bestaanszekerheid.

Wie geen werk heeft, loopt vaker risico sociaal geïsoleerd te raken. Jongeren die op school of universiteit buiten de boot vallen, missen niet alleen kennis maar ook sociale verbinding. Armoede beperkt de mogelijkheden om deel te nemen aan het maatschappelijk leven, terwijl het ontbreken van groen en ontmoetingsplekken in de openbare ruimte dit isolement kan versterken (Sociaal en Cultureel Planbureau, 2023; Botha, 2021).

Eenzaamheid werkt door alles heen - en juist daarom vraagt het om een integrale aanpak waarin al deze domeinen elkaar versterken.

Eenzaamheid hangt vaak samen met andere vraagstukken, zoals bestaanszekerheid, mentale gezondheid, onderwijs en werk.

Brede en samenhangende aanpak

Om die integrale benadering te realiseren start Movisie in 2025 het door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) gesubsidieerde meerjarige project Structurele ondersteuning en borging kennis tegen eenzaamheid & bevorderen van betekenisvol contact (2025–2028). Het uitgangspunt: elke gemeente ontwikkelt of versterkt een eigen, op maat gemaakte aanpak waarin beleid en uitvoering rond gezondheid, onderwijs, werk, armoedebestrijding, fysieke omgeving en sociale participatie samenkomen.

Gemeenten versterken hun integrale aanpak, terwijl regionale samenwerking zorgt voor wederzijdse ondersteuning, continuïteit en innovatieve impulsen

Gemeenten staan daarin niet alleen. Ze maken deel uit van regionale lerende netwerken, begeleid door Movisie, waarin beleidsmakers, uitvoerende professionals, ervaringsdeskundigen, onderwijsinstellingen, werkgevers en maatschappelijke organisaties kennis uitwisselen, elkaar inspireren en gezamenlijk oplossingen aanscherpen. Zo versterken gemeenten hun eigen integrale aanpak, terwijl regionale samenwerking zorgt voor wederzijdse ondersteuning, continuïteit en innovatieve impulsen.

Lessen uit binnen- en buitenland

Ervaringen in andere Europese steden laten zien waarom een integrale aanpak onmisbaar is. In Engeland voerden verschillende lokale overheden de afgelopen jaren afzonderlijke anti-eenzaamheidsstrategieën uit. Onderzoek liet zien dat deze nauwelijks effect hadden op populatieniveau en vooral beter opgeleide, financieel sterkere groepen bereikten (Li, Carrino, Reinhard, & Avendano, 2024). De les: zonder samenhang met beleid rond gezondheid, werk, onderwijs, fysieke omgeving en armoedebestrijding blijft de impact beperkt.

Landen met een geïntegreerde beleidsaanpak boeken structureel betere resultaten bij terugdringen van eenzaamheid en sociale isolatie

Barcelona koos juist voor een andere route. Daar is eenzaamheid een speerpunt in een stedelijke strategie die sociale diensten, stedelijke planning, mobiliteit, cultuur, digitale inclusie en gemeenschapsontwikkeling verbindt (Ajuntament de Barcelona, 2020). Zo wordt eenzaamheid in alle beleidsdomeinen meegenomen en maakt elke interventie deel uit van een groter geheel.

Internationaal onderzoek bevestigt dit beeld: landen met een geïntegreerde beleidsaanpak, waarin meerdere domeinen samenkomen, boeken structureel betere resultaten bij het terugdringen van eenzaamheid en sociale isolatie (Goldman, Khanna, El Asmar, Qualter, & El-Osta, 2024).

Zo’n aanpak gaat verder dan het verlichten van de pijn van vandaag: ze bouwt aan sterke, duurzame structuren

Ook de Wetenschappelijke Adviescommissie Eén tegen Eenzaamheid (2025) benadrukt dat eenzaamheid vaak samenhangt met andere vraagstukken, zoals bestaanszekerheid, mentale gezondheid, onderwijs en werk. Zij pleit daarom voor een structurele, integrale aanpak waarin sociale verbinding als rode draad door al het beleid loopt – van woningbouw en mobiliteit tot armoedebestrijding en cultuur. Het nieuwe Movisie-project sluit hier direct op aan.

Van symptoombestrijding naar duurzame verbinding

Voor de vrouw in de bibliotheek kan een integrale aanpak betekenen dat cultuur, welzijn en vrijwilligerswerk samen ontmoetingsactiviteiten creëren die passen bij haar interesses én mobiliteit. Voor de alleenstaande vader betekent het dat armoedebestrijding, schuldhulpverlening en buurtinitiatieven elkaar versterken, zodat financiële rust en sociale steun hand in hand gaan. Voor de jongvolwassene opent de koppeling van onderwijs, sport en jongerenwerk plekken waar hij zich kan ontwikkelen én anderen ontmoet.

Zo’n aanpak gaat verder dan het verlichten van de pijn van vandaag: ze bouwt aan sterke, duurzame structuren waarin mensen zich gezien, gehoord en verbonden weten, en waarin iedereen kan meedoen. Alleen door domeinen actief met elkaar te verbinden, kunnen we eenzaamheid écht terugdringen.

Tekst Naomi van Stapele
Illustratie Geert Gerard