Van belemmering tot meerwaarde 

Meertaligheid in de opvoeding van kinderen 

Meertaligheid krijgt steeds meer aandacht in onze diverse samenleving. Het Kohnstamm Instituut onderzocht wat de dominante perspectieven op taalverwerving en meertaligheid van kinderen zijn. In welke richting schuift het? En hoe valt het perspectief van ouders en professionals te beïnvloeden?  

De Nederlandse samenleving wordt steeds diverser en meertaligheid krijgt daardoor extra aandacht. Anderstalige ouders worden vaak geconfronteerd met een dilemma: hun kinderen meertalig opvoeden of zich vooral richten op het Nederlands? De overtuigingen van ouders over wat in dit opzicht het beste is, worden beïnvloed door meningen en adviezen van professionals. Die zouden immers de meest actuele kennis moeten overbrengen. Maar is dit wel echt het geval? In de studie Perspectiefwisseling in het omgaan met meertaligheid onderzochten Cynthia Groff en Illa Carrión Braakman van het Kohnstamm Instituut welke perspectieven op taalverwerving en meertaligheid van kinderen dominant zijn, in welke richting er een verschuiving plaatsvindt en hoe dit ondersteund kan worden.  

Vooral Nederlands  

Jarenlang was de eentalige overtuiging, gericht op het Nederlands, dominant onder professionals die met gezinnen werkten. Denk hierbij aan leerkrachten, pedagogisch medewerkers of gezinsbegeleiders. Ouders zouden vooral in het Nederlands met hun kinderen moeten communiceren en het gebruik van hun eigen taal moeten beperken. Dit kwam voort uit de overtuiging dat een meertalige opvoeding negatieve gevolgen zou kunnen hebben voor de taalontwikkeling en schoolprestaties.

Waardering thuistaal  

Maar er kwam meer kennis over taalontwikkeling van kinderen en dat zorgde ervoor dat het advies voor meertalige gezinnen veranderde. Verschillende studies toonden namelijk aan dat de eentalige strategie een aantal negatieve gevolgen kan hebben. Bijvoorbeeld, ouders met geringe taalvaardigheid die alleen in het Nederlands met hun kind communiceren, hebben beperkte mogelijkheden om een sterke band met hun kind op te bouwen. Daarnaast kunnen ouders onbedoeld nalaten om zowel basale taalvaardigheden als fundamentele levensvaardigheden door te geven in hun moedertaal.

'Een goede beheersing van de thuistaal kan bijdragen aan de cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling.' 

Anderzijds kan een goede beheersing van de thuistaal juist bijdragen aan betere tweedetaalverwerving en de cognitieve en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen. De praktijk laat echter zien dat veranderingen in opvattingen en wereldbeelden van professionals en ouders op dit terrein niet zo snel en makkelijk gaan.  

Perspectiefwisseling

De onderzoekers concluderen dat deze twee tegengestelde perspectieven op meertaligheid naast elkaar bestaan. Dit geldt zowel onder ouders als onder professionals. Uit hun analyse komt naar voren dat ouders en professionals meertaligheid vooralsnog vaak als een probleem zien. Beide groepen associëren het bovendien met praktische uitdagingen. Hierbij gaat het met name om moeite met de communicatie tussen ouder en professional door taalbarrières. En door de invloed op de communicatie op school, met zorgen over groepsvorming, buitensluiting of roddelen. Het andere perspectief ziet meertaligheid als een bevorderende factor, met een waardering voor thuistalen en culturele verschillen.  

Succesdriehoek

Om een perspectiefwisseling bij ouders en professionals in gang te zetten, zien de onderzoekers de noodzaak om op drie niveaus invloed uit te oefenen: op kennis, overtuigingen en vaardigheden. Deze elementen, die met elkaar verbonden zijn, zorgen voor een duurzame verandering. In het kader hieronder is dit vertaald naar praktische adviezen voor professionals.      

Hoe beïnvloed en ondersteun je de perspectiefwisseling? 
 

Kennis  
  • Vergaar en verspreid kennis over meertaligheid, zoals de waarde van meertalig opvoeden, bijzonderheden rond taalverwerving voor meertalige kinderen en beschikbare hulpbronnen, zowel aan ouders als aan andere professionals.   
  • Blijf kritisch als het gaat om wetenschappelijke bewijzen: blijf alert op bijvoorbeeld de context van een onderzoeksproject, wat wel of niet meegenomen is en welke opvattingen invloed kunnen hebben op het onderzoek.   
  • Blijf kritisch als het gaat om ervaringskennis: ervaringen worden beïnvloed door discoursen, namelijk doordat men let op wat hij/zij geleerd heeft, door de eigen achtergrond en/of door verschillende manieren om de wereld te zien.  

Vaardigheden  
  • Moedig ouders aan om de vaardigheden te gebruiken die ze hebben (inclusief of vooral hun eigen thuistaal).  
  • Leer en modelleer taalrijke manieren om in het dagelijks leven met kinderen om te gaan.  
  • Zoek naar effectieve manieren om relaties met ouders op te bouwen, respect te tonen en de band tussen thuis en school te versterken.  
  • Neem deel aan workshops, trainingen en meekijkuren bij collega’s.  

Overtuigingen  
  • Besteed aandacht aan rolopvattingen van ouders.  
  • Bouw zelfvertrouwen op over bestaande kennis en vaardigheden om met meertaligheid om te gaan.  
  • Wees je bewust van je eigen overtuigingen.  
  • Voer reflectieve gesprekken om achter een gevoel of overtuigingen te komen.  
  • Blijf constante herhaling van de boodschap bieden.  


Bron: Groff, C. & Carrión Braakman, I. (2023). Perspectiefwisseling in het omgaan met meertaligheid. Amsterdam: Kohnstamm Instituut.   

Bonus  

Naast de aanbevelingen die de onderzoekers hebben opgesteld, bevat het rapport een overzicht van materialen en bronnen over meertaligheid en taalontwikkeling van kinderen. Dit is echt een bonus voor wie meer kennis op wil doen en wil leren hoe je dit in de praktijk kunt inzetten.

Tekst Anna Sobczyk-Turek
Foto 123RF 

Ook interessant