Rekentrein

De Rekentrein

Meer rekenplezier binnen het gezin

De Rekentrein helpt om op een speelse en laagdrempelige manier beter te worden in het omgaan met cijfers. In een onderzoek is uitgevonden welke activiteiten met getallen gezinnen thuis kunnen doen. Met als doel het rekenplezier en de gecijferdheid van ouder en kind te vergroten.

De VoorleesExpress zet zich al jaren in om taalontwikkeling en -plezier binnen het gezin te stimuleren. Dit was aanleiding voor ECBO, Universiteit Utrecht en Hogeschool Utrecht om uit te zoeken waarom de VoorleesExpress zo goed werkt. Met die kennis ontwikkelden ze een nieuwe aanpak gericht op het versterken van gecijferdheid in het gezin. Zo werd de Rekentrein geboren.

De aanpak

De Rekentrein richt zich op gezinnen met kinderen van vier tot negen jaar, waar niet of weinig wordt voorgelezen uit boeken met ‘rekentaal’ (met begrippen als meer of minder dan, tellen, etc.) of waarin ouder en kind samen weinig activiteiten uitvoeren waarbij gecijferdheid een rol speelt.

Hoe werkt de Rekentrein?

Afbeelding
Logo de rekentrein

Een vrijwilliger van de Rekentrein bezoekt een aantal keer een vast gezin. Iedere sessie duurt een uur. De vrijwilliger stemt met het gezin af waar de ondersteuningsbehoefte ligt. Op basis daarvan bepaalt de vrijwilliger welke activiteiten bij het gezin passen. Voorbeelden van activiteiten van de Rekentrein zijn:

  • Lezen van prentenboeken met specifieke aandacht voor tellen of vormen
  • Spelen van spelletjes met bijvoorbeeld een dobbelsteen of kaarten
  • Samen koken of bakken waarbij het kind leert wegen en inhoud afmeten

De activiteiten gebeuren in nabijheid van of met de ouder(s) samen. In de sessies leert de ouder geleidelijk om de spelletjes en activiteiten zelfstandig met het kind uit te voeren. Na iedere sessie voert de vrijwilliger een kort gesprek met de ouder, waarin de ouder vragen kan stellen over hoe de vrijwilliger activiteiten heeft uitgevoerd. Ook kunnen de ouder en vrijwilliger samen bespreken wat de volgende keer aan bod kan komen. Hoeveel bijeenkomsten er nodig zijn om de gestelde doelen te bereiken, hangt af van de achtergrond van de ouder en de gezinssituatie. 

Ouders merkten hoe ze aan dagelijkse activiteiten een educatieve component kunnen toevoegen.

Ervaringen

Om de Rekentrein te ontwikkelen is de aanpak in een onderzoek in 2023 als casestudie uitgevoerd bij vier gezinnen in de omgeving van Zwolle. De vrijwilliger heeft met de gezinnen een paar activiteiten uitgeprobeerd: voorlezen, spelletjes spelen en het uitvoeren van activiteiten in en om het huis. De begeleiding naar de ouder richt zich op modelling en scaffolding: voordoen hoe de ouder het zou kunnen aanpakken en handvatten bieden om dit ook zelf te gaan doen. De kinderen en ouders vonden het leuk om samen te lezen. Ouders raakten geïnspireerd door de manier waarop de vrijwilliger het kind voorleest. Dit was doorgaans op een andere manier dan zijzelf gewend waren om voor te lezen.

De vrijwilliger liet bijvoorbeeld zien dat ouders bij voorleesboeken vaak op een simpele manier vragen kunnen stellen die gericht zijn op gecijferdheid, zoals tellen of vormen. Bij het spelen van de spelletjes gebeurde iets soortgelijks: de kinderen waren erg enthousiast en er kwamen spontaan dialogen op gang waarbij gecijferdheid centraal stond. Een deel van de spelletjes, bijvoorbeeld die waarbij je de uitkomst van twee dobbelstenen moet optellen, bleken voor sommige ouders moeilijk. Het is daarom belangrijk om goed te zoeken naar een spel dat aansluit bij de interesse en vaardigheden van de ouder. Een wedstrijdelement in het spel werkt niet altijd even goed omdat dan de rust verdwijnt om met elkaar in gesprek te gaan over de cijfers.

Afbeelding
Illustratie klok

Ook vielen de activiteiten in en rondom het huis goed in de smaak. Het huis en de tuin vormen een grote inspiratiebron voor de kinderen. Sommige kinderen waren zo creatief dat het meegenomen materiaal niet gebruikt werd en dat ze zelf op zoek gingen naar materiaal bij hen thuis. Deze activiteiten openden de ogen van de ouders, omdat ze merkten hoe ze aan dagelijkse activiteiten een educatieve component kunnen toevoegen.

Doorontwikkeling

In 2023 werd een aanvraag voor een vervolgonderzoek gehonoreerd door de onderzoekscommissie. Dit onderzoek richtte zich op het verbeteren van de training voor vrijwilligers en op het doorontwikkelen van de materialen van de Rekentrein. Er zijn in totaal zeven vrijwilligers getraind en begeleid die ieder drie keer bij een gezin zijn langsgegaan. De vrijwilligers hielden in deze periode een logboek bij. Hun ervaringen zijn gebruikt om de materialen van de Rekentrein verder aan te scherpen en de training voor de vrijwilligers te verbeteren. Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht en ECBO hebben grote ambities met de Rekentrein en willen de aanpak graag landelijk onder de aandacht brengen.

Tekst Esra van Koolwijk, Annemarie Groot
Beeld ECBO, Anke Arts

Lopend onderzoek naar ondersteuningsbehoefte ouders

De Rekentrein richt zich als aanpak op vrijwilligers die actief worden in de thuissituatie. Maar voordat een vrijwilliger aan een gezin gekoppeld wordt, is het eerst nodig dat iemand die ondersteuningsbehoefte signaleert. Dat kan de leerkracht op school zijn. Hoe kan de leerkracht de behoeften (en vragen) van ouders en hun kinderen ophalen om hen zo beter te ondersteunen? Dat onderzoeken ECBO, Universiteit Utrecht en Hogeschool Utrecht in een gezamenlijk project.

Het onderzoek bestaat naast literatuurstudie en gesprekken met experts vooral uit het ontwikkelen van praktijkgerichte producten. Zo stellen de onderzoekers een handreiking op met manieren om het educatief thuismilieu op het gebied van gecijferdheid in kaart te brengen en te versterken. Daarnaast wordt een gesprekstool voor (aankomend) leerkrachten gemaakt om met ouders en kinderen het gesprek hierover te voeren. Bovendien geven de onderzoekers een workshop aan (aankomend) leerkrachten over gecijferdheid in de thuissituatie en verzorgen ze ouderavonden om behoeften van ouders te achterhalen en input op te halen om bovengenoemde producten verder te verbeteren.

Na dit onderzoek is duidelijker wat ouders nodig hebben om hun kind thuis te helpen met rekenen en het omgaan met getallen. Bovendien weten leerkrachten beter hoe zij die ondersteuningsbehoefte kunnen signaleren en wat zij kunnen doen om ouders hierin te ondersteunen.

De resultaten en producten van dit onderzoek zijn vanaf eind 2024 te vinden op www.basisvaardigheden.nl.

Ook interessant