Appelscha kas - Foto: Marieke Balk Fotografie

WerKplaatsen sociaal domein
Beschouwing

Bloeizones: samen bouwen aan een gezondere en verbonden gemeenschap

In bloeizones werken inwoners, professionals en gemeenten samen aan een omgeving, waarin mensen gezonder en vitaler oud kunnen worden. Wat zijn bloeizones precies, hoe werken ze, en welke rol spelen ouderen hierin? In dit artikel nemen we een kijkje in de bloeizones van Zuidoost Friesland, met speciale aandacht voor de initiatieven in Appelscha.

Op een rustige middag reed Jan van Gelderen, een inwoner van Appelscha, op de provinciale weg naar huis, terwijl hij luisterde naar Radio 1. Op de radio hoorde hij huisarts Jon Brouwers vertellen over hoe hij samen met de inwoners van Bakkeveen een bloeizone had opgezet. Brouwers beschreef hoe zij als huisarts dagelijks patiënten zag met klachten als hoge bloeddruk, depressie en eenzaamheid. Problemen waartegen medicijnen vaak onvoldoende hielpen. In plaats van steeds meer pillen voor te schrijven, besloot zij het anders aan te pakken en zich te gaan richten op het versterken van het gemeenschapsgevoel bij inwoners en op natuurlijke manieren om gezond oud te worden. Dit leidde tot tal van activiteiten in Bakkeveen die zorgden voor meer sociale verbinding, gezonder eten en meer beweging.

Van Gelderen raakte geïnspireerd en nog diezelfde avond besloot hij contact op te nemen met zijn dorpsgenoot Herman Hoekstra, een gepensioneerde huisarts uit Appelscha. Binnen korte tijd kwam er in Appelscha een bloeizone van de grond, geïnspireerd door het succes in Bakkeveen. Twee jaar later bloeit de gemeenschap, met initiatieven zoals een dorpsmoestuin, wekelijkse lunches en bewegingsactiviteiten die jong en oud bij elkaar brengen.

Bloeizones

Dit voorbeeld uit Appelscha laat zien hoe een simpel idee, gebaseerd op sociale cohesie en gezondheid, kan uitgroeien tot een beweging die het leven van velen verrijkt en kan resulteren in een bloeizone.

Maar wat is een bloeizone eigenlijk? Het is een gemeenschap waarin inwoners actief bijdragen aan het verbeteren van hun eigen leefomgeving. Het concept is gebaseerd op de ‘Blue Zones’, regio's wereldwijd waar mensen langer en gezonder leven door factoren als sociaal contact, gezond eten en natuurlijke beweging.

In Friesland worden bloeizones gezien als burgerinitiatieven die zich richten op het welzijn van alle inwoners, met een bijzondere focus op ouderen. In Appelscha is de bloeizone inmiddels een vaste waarde geworden. Inwoners hebben samen een dorpsmoestuin opgezet, waar gezonde groenten worden verbouwd en verkocht in de lokale buurtsuper. Daarnaast organiseren ze wekelijkse gezamenlijke lunches en bewegingsactiviteiten zoals wandelgroepen. Dit zijn niet zomaar activiteiten; ze vormen het hart van een gemeenschap waarin mensen zich gezien en gewaardeerd voelen.

Allereerst is tijd en geduld nodig

Een bloeizone ontstaat niet van de ene op de andere dag. Het is een proces van lange adem, waarin samenwerking en betrokkenheid essentieel zijn. Het begint bij de inwoners en inwoners moeten eigenaar blijven van de bloeizone, terwijl ze ondersteund worden door lokale organisaties en de gemeente. Voor het succes van bloeizones is het belangrijk dat er ruimte is voor experimenten en dat mensen fouten mogen maken. In Appelscha spelen lokale sleutelfiguren, zoals een vertegenwoordiger van Dorpsbelang, de oud-huisarts en vrijwilligers, een belangrijke rol. Zij hebben inwoners aangemoedigd om mee te doen aan activiteiten, en dat heeft geleid tot meer sociale cohesie en betrokkenheid binnen het dorp. Dit proces van ‘van onderop’ werken, waarbij de gemeenschap zelf het initiatief neemt en eigenaar blijft, blijkt een krachtige manier te zijn om duurzame veranderingen te realiseren.

Drie dames

Kleine stappen

Om een bloeizone te laten slagen, moet aan enkele belangrijke voorwaarden zijn voldaan, zo leert onderzoek van de NHL Stenden (Boeiende Bloei: Monitoring bloeizones in Zuidoost-Friesland) en de ervaring van de Werkplaats Sociaal Domein Friesland, die meekeek bij de ontwikkeling van de bloeizone in Appelscha (zie kader 2). Allereerst is tijd en geduld nodig. Het vraagt om inzet van inwoners en het vertrouwen dat kleine stappen uiteindelijk tot grote veranderingen leiden. Dit hebben we in Appelscha gezien, waar inwoners begonnen met kleine initiatieven zoals de dorpsmoestuin, en nu regelmatig activiteiten organiseren die de hele gemeenschap betrekken.

Een ander essentieel element is samenwerking. Lokale ondernemers, zorgverleners, de kerk en scholen worden betrokken bij de bloeizone. In Appelscha heeft bijvoorbeeld de eigenaar van ‘Onze Winkel’ grond beschikbaar gesteld voor de moestuin. Deze winkel, waar de groenten worden verkocht, speelt een belangrijke rol in het verbinden van bewoners. Verder is het belangrijk om de behoeften van de gemeenschap centraal te stellen. Elke bloeizone is anders en moet daarom maatwerk bieden. Zo heeft Appelscha ervoor gekozen om naast fysieke activiteiten, zoals wandelgroepen en fittesten, ook in te zetten op sociale ontmoetingen. Deze combinatie zorgt ervoor dat ouderen zich verbonden voelen en deel blijven uitmaken van de gemeenschap.

Drie lessen uit Appelscha

  1. Eigenaarschap en betrokkenheid: de kracht van bloeizones ligt in de betrokkenheid van de inwoners. Zonder hun eigenaarschap en actieve deelname kan een bloeizone moeilijk floreren. Dit bleek ook in Appelscha, waar inwoners zelf initiatief namen om de bloeizone op te zetten.
     
  2. Sociale verbinding versterkt de gemeenschap: het organiseren van ontmoetingsactiviteiten, zoals gezamenlijke maaltijden en beweeggroepen, is een effectieve manier om sociale cohesie te bevorderen. Dit heeft geleid tot minder eenzaamheid en een sterkere band tussen inwoners.
     
  3. Samenwerking met lokale partners: de samenwerking met lokale boeren, ondernemers, de kerk en de buurtsuper in Appelscha laat zien dat een bloeizone pas echt kan bloeien wanneer lokale partijen betrokken worden.

Impact voor ouderen

Vooral voor ouderen bieden bloeizones een waardevolle bijdrage aan hun welzijn. Het gevoel van erbij horen en actief kunnen bijdragen aan de gemeenschap is essentieel voor een gezond en gelukkig leven. In Appelscha hebben ouderen bijvoorbeeld een belangrijke rol in de dorpsmoestuin. Ze delen hun kennis en ervaring met jongere dorpsbewoners, wat zorgt voor een sterke verbinding tussen de generaties. Daarnaast zijn er activiteiten zoals de wekelijkse ‘Breek-de-Weeklunch', waar ouderen samenkomen om te eten en bij te praten. Voor veel deelnemers is dit niet alleen een gezellige bijeenkomst, maar ook een belangrijk moment om sociaal contact te onderhouden en eenzaamheid tegen te gaan.

De WSD Friesland & de Bloeizones

De Werkplaats Sociaal Domein in Friesland is een aantal jaar opgetrokken met de Bloeizone Appelscha. In een Atelier Sociaal Domein is samen geleerd en gewerkt met, in en aan de bloeizone. Een Atelier Sociaal Domein is een leergemeenschap waarin inwoners, gemeente, lokale professionals en studenten van verschillende opleidingen van de NHL Stenden Hogeschool samenwerken aan, in dit geval, bloeizone-initiatieven. In dit atelier is bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar de sociale verbondenheid in het dorp, maar ook naar wat we leren van de praktijk: wat werkt wel, en wat niet? (Luister ook naar deze podcast over het atelier in Appelscha)

Het atelier faciliteert een platform waarin alle betrokkenen samenkomen om te reflecteren en te leren van hun ervaringen. Het bij elkaar brengen van de verschillende perspectieven levert nieuwe inzichten op, maar bijvoorbeeld ook praktische handvatten. De leergemeenschap werkt met een flexibele aanpak, waardoor ingespeeld kan worden op de behoeften van de inwoners en de veranderende omstandigheden binnen de gemeenschap. Het vraagstuk staat centraal, de regie ligt bij de gemeenschap, professionals hebben een ondersteunende rol. Door deze aanpak en samenwerking in het atelier sociaal domein blijft de bloeizone niet alleen groeien, maar wordt ze ook stevig verankerd in de gemeenschap.

Alle inzichten en resultaten van het atelier Bloeizone Appelscha, zoals het onderzoek naar sociale verbondenheid, lees je in deze overzichtelijk padlet.

Positieve impact voor velen

Bloeizones laten zien hoe krachtig gemeenschappen kunnen zijn in het bevorderen van gezondheid en welzijn, vooral voor ouderen. Door samenwerking, eigenaarschap en tijd te investeren, kunnen inwoners samen bouwen aan een verbonden en gezonde gemeenschap. Het succes van bloeizones, zoals in Appelscha, toont aan dat kleine initiatieven kunnen uitgroeien tot bewegingen die een positieve impact hebben op het leven van velen. Het creëren van een bloeizone vraagt om geduld, inzet en betrokkenheid van alle partijen. Toch is de beloning groot: gezondere en gelukkige inwoners, een sterkere sociale cohesie en een gemeenschap waarin iedereen, van jong tot oud, zich thuis voelt. Bloeizones zijn daarmee niet alleen een manier om langer gezond te leven, maar ook om samen een toekomstbestendige samenleving op te bouwen.

Minidocumentaire Bloeizone Appelscha  

Wat maakt de bloeizone in Appelscha zo bijzonder? Studenten Chloë Monsma en Rinke Eekhof van de opleiding HBO Communication & Multimedia Design aan de NHL Stenden hebben zich in het vraagstuk ondergedompeld en de huidige situatie vastgelegd in de mini-documentaire. Atelier Sociaal Domein 'Bloeizone Appelscha' 2022 - 2024 (padlet.com)

Meer weten?


Tekst: Hammie Bosma (projectleider gemeente Ooststellingwerf), Jan van Gelderen (inwoner Appelscha), Jolanda Tuinstra (lector Sociale Kwaliteit), Roos van Veen (projectleider Werkplaats Sociaal Domein Friesland) en Talitha van Essen (projectleider lectoraat Sociale Kwaliteit)
Beeld: Marieke Balk Fotografie