De rol van de coördinator
Van Alfen is de spil van Koffieluitjes. Ze houdt overzicht, stuurt aan, maar laat vooral veel ruimte voor eigen initiatief. Haar betrokkenheid is groot, maar ze bewaakt ook grenzen. ‘We geven advies en praten met de deelnemer, maar we willen geen verlengstuk van de zorg worden ‘, zegt ze. Ze benadrukt hoe belangrijk de vrijwilligers zijn: ‘Zonder hen zijn we nergens. We besteden veel aandacht aan hun betrokkenheid en welzijn – zij zijn de dragende kracht van Koffieluitjes.”’
Over Van Alfens rol zegt Hofman: ‘Je merkt hoezeer ze geraakt is door wat ze voor deelnemers kan betekenen. Haar betrokkenheid en drive zijn groot en tegelijkertijd wordt ook professionele afstand bewaard. Zij heeft duidelijk de leiding.’ In haar benadering maakt Van Alfen altijd ruimte voor ieders verhaal. Ze kent samen met de vrijwilligers de deelnemers bij naam, weet wat er speelt en zorgt dat mensen zich gezien voelen. ‘Soms is Koffieluitjes de enige plek waar mensen hun verhaal kwijt kunnen.’
Netwerk en wederkerigheid
De kracht van Koffieluitjes zit in het vanzelfsprekende vertrouwen tussen de deelnemers. Zo werden tijdens een bijeenkomst de kaartjes voor een gezamenlijk filmuitje verdeeld. Een vrijwilliger had ze alvast voorgeschoten en er werd in alle rust gevraagd of iedereen zijn of haar kaartje kon betalen. Lukte dat niet meteen, dan was dat geen probleem, want ‘de volgende keer is ook goed.’ Het vertrouwen was voelbaar, het regelen ging bijna terloops.
Een mooi voorbeeld van de onderlinge betrokkenheid speelt zich zelfs buiten de bijeenkomsten af. Richard Stap, de eigenaar van het café waar Koffieluitjes regelmatig samenkomt, bezoekt af en toe met zijn vrouw diens schoonmoeder in Enschede. Toen hij hoorde dat een deelnemer van Koffieluitjes daar een dochter heeft wonen, stelde hij voor om hem mee te nemen. Zo rijden ze samen naar Enschede: de deelnemer wordt afgezet bij zijn dochter, terwijl Richard en zijn vrouw op bezoek gaan bij de schoonmoeder. Aan het einde van de dag halen ze hem weer op voor de terugweg. ‘Een kleine moeite’, zegt Richard, ‘maar voor hem betekent het veel.’
Samen leren en inspireren
Om desuccesvolle aanpak van Koffieluitjes overdraagbaar te maken, werkt de Christelijke Hogeschool Ede (CHE) met de initiatiefnemers aan een handboek. Maria Jonker, onderzoeker bij CHE, vertelt: ‘We hebben hun documenten doorgespit, van het eerste activiteitenverslag tot jaarverslagen. Daaruit destilleerden we doelen en subdoelen.’
Het handboek helpt ook om de werkwijze te borgen als er nieuwe coördinatoren komen. Zo wordt de werkwijze minder afhankelijk van de kennis van slechts enkele mensen, maar gedeeld en overdraagbaar. De kern van het initiatief blijft zo behouden, ook als de gezichten veranderen.
De werkwijze is bijna volledig beschreven en is mede tot stand gekomen in gesprekken met de coördinatoren en de voorzitter van Koffieluitjes. ‘Dat zijn de leuke momenten,’, vertelt Jonker, ‘wanneer je op basis van hun verhalen samen tot de meest passende formuleringen komt.’
Tot slot: meer dan een kop koffie
Koffieluitjes is niet zozeer een activiteit, het is een gemeenschap. Het biedt ouderen een plek om zichzelf te zijn, anderen te ontmoeten en betekenis te ervaren. Onder de eenvoud van het concept – koffie, aandacht, ontmoeting – gaat een krachtig netwerk van wederkerigheid en verbinding schuil.
De verhalen uit Ede tonen dat er veel mogelijk is wanneer mensen de ruimte krijgen om uit eigen beweging iets opbouwen. En aan beleidsmakers, professionals en andere initiatiefnemers laten ze zien dat impact begint bij echte aandacht. Misschien is dat wel de belangrijkste les: dat je met een kop koffie en een open hart de wereld van iemand kunt veranderen.
En dat kan anderen wellicht inspireren om in hun eigen wijk iets vergelijkbaars als Koffieluitjes op te zetten: klein, eenvoudig, en gebaseerd op wederzijds vertrouwen
