Hoe zorgrobot Tessa mensen met uitdagingen helpt

Veel organisaties in het sociaal domein zoeken naar manieren om technologie als chathulpverlening, e-health en virtual reality te gebruiken in hun werk. Zoals het Leger des Heils.

Sommige organisaties beginnen net met het verkennen van deze mogelijkheden, terwijl andere al goede ervaringen hebben opgedaan en waardevolle innovaties hebben toegepast. Er is dan ook een groeiende behoefte aan praktische voorbeelden, tips en kennisuitwisseling. In de nieuwe publicatie De kracht van sociale technologie in het sociaal werk laat Movisie zien hoe organisaties technologie gebruiken om mensen beter te helpen. In de handreiking staan nuttige tips, geleerde lessen en handige handvatten uit de praktijk.

Leger des Heils

Het Leger des Heils zet technologie steeds vaker in om mensen in hun dagelijks leven te ondersteunen. Een voorbeeld hiervan is het werken met zorgrobot Tessa bij de beschermdwonen-locaties in Noordoost-Groningen. Hier wonen volwassenen met uitdagingen zoals verslaving, psychische kwetsbaarheid en financiële problemen.

Tessa helpt bewoners zelfstandiger te worden, zodat ze minder afhankelijk zijn van hun begeleiders

Zorgrobot Tessa helpt bewoners om zelfstandiger te worden en structuur aan te brengen in hun dagelijkse routine. Wie is zorgrobot Tessa en welke kansen en uitdagingen ontstaan er bij het gebruik ervan?

Pratende elektronische bloempot

Zorgrobot Tessa is een pratende elektronische bloempot die bewoners helpt structuur in hun dagelijks leven te brengen. De robot geeft op een vriendelijke manier herinneringen, bijvoorbeeld om op te staan, medicatie in te nemen of naar werk of dagbesteding te gaan. Tessa helpt bewoners zelfstandiger te worden, zodat ze minder afhankelijk zijn van hun begeleiders. Daardoor blijft meer tijd over voor persoonlijk contact tussen bewoner en begeleider.

De robot geeft instructies vooral op een affectieve en neutrale manier. Zorgmedewerker Maurits legt uit: ‘Bij de tweede of derde keer aankloppen op de deur, wanneer het bijvoorbeeld tijd is om op te staan, horen bewoners dat je geïrriteerd bent. Dan is er een alternatief dat zonder emoties spreekt. In die zin kan innovatie helpen.’

Goede geheugensteun

Bewoner Dennie en begeleider Jaap-Jan zijn positief: robot Tessa geeft een goede geheugensteun voor bepaalde activiteiten op een dag. Zo zegt ze bijvoorbeeld: ‘Ga eens lekker naar buiten om samen met iemand koffie te drinken.’

Het voordeel is dat robot Tessa altijd op tijd is met het geven van instructies of herinneringen. Daarmee is de robot betrouwbaarder dan de begeleiders, die door de drukte soms niet op tijd langs kunnen komen.

Dennie merkt op dat Tessa niet altijd even goed werkt, vooral als hij minder gemotiveerd is. ‘In het begin is het nieuw, dan komen de instructies echt binnen. Op een gegeven moment is de nieuwigheid eraf. Toen ik een weekend wegging, deed ik de stekker eruit. Toen ik terugkwam, deed ik hem niet meer aan.’

Bij sommige bewoners roept het wantrouwende gevoelens op: neemt de bloempot mij op?

Dennie legt uit dat zijn stemming ook een rol speelt. ‘Een jaar geleden zat ik niet lekker in mijn vel. Toen dacht ik als de robot weer begon te praten: ga alsjeblieft weg. Nu voel ik me beter, en kan hij weer helpen.’

Toch geeft Dennie aan: ‘Ik praat liever met een mens dan met een robot. De robot reageert toch niet. Persoonlijk voel ik mij meer gehoord als Jaap-Jan komt.’

Aanpassen aan de bewoner

Bij het Leger des Heils zijn veel bewoners blij met robot Tessa. Ze vinden het prettig dat de robot op een neutrale manier helpt en hen herinnert aan dagelijkse taken. Maar niet iedereen is enthousiast over Tessa. Het kan het gevoel geven dat de robot zich ‘overal mee bemoeit’, als die ineens in de kamer gaat praten. En bij sommige bewoners roept het wantrouwende gevoelens op: neemt de bloempot mij op? Of: wat krijg je allemaal van mij mee?

Het is belangrijk om extra tijd en middelen te investeren in training voor medewerkers

Daarom is het belangrijk om Tessa aan te passen aan de gevoelens en wensen van elke bewoner. Soms is het beter om de robot even uit te zetten, afhankelijk van hoe iemand zich voelt.

Gebruik makkelijker maken

Het Leger des Heils wil onderzoeken hoe robot Tessa verder kan worden ingezet en heeft de ambitie om de robot een vast onderdeel van de hulpverlening te maken. Ze kijken naar manieren om het gebruik van Tessa gemakkelijker te maken. Bijvoorbeeld door een programmeur of speciale gebruikers te laten helpen bij het instellen en voorprogrammeren van de robot, zodat medewerkers dit niet zelf hoeven te doen.

Ook willen ze meer aandacht besteden aan ethische kwesties, zoals privacy en gegevensbescherming, zodat bewoners de robot meer vertrouwen. Daarnaast is het belangrijk om extra tijd en middelen te investeren in training voor medewerkers, zodat ze goed met de robot kunnen werken.

Wat zijn de geleerde lessen van het Leger des Heils?

Zorgmedewerker Maurits Manninga van het Leger des Heils zet op een rij wat ze hebben geleerd van de inzet van zorgrobot Tessa:

‘Zorg ervoor dat je organisatie er klaar voor is om technologie in te zetten en dat je met elkaar hebt uitgedacht wat daarvoor nodig is, zowel vanuit de ICT- als de zorgkant. Welke rollen en toerusting zijn hiervoor nodig? Voorkom dat het tussen de bedrijven door moet worden gedaan. Zie het dus als een leer- en veranderproces in de organisatie waar tijd en middelen voor nodig zijn.’
‘Innoveren gaat gepaard met obstakels en situaties die achteraf niet goed hebben gewerkt. Leer van wat werkt en wat niet werkt. Zie innovatie als een investering voor de langere termijn. Je hebt niet altijd direct rendement, maar op de langere termijn gaat het zich terugbetalen.’
‘Een robot zal nooit de plek van de medewerker innemen. Je moet het zien als een assistent van de begeleider die kleine taken kan overnemen en tegelijkertijd kan bijdragen aan de structuur van de bewoner. Zo heeft de begeleider meer tijd over voor de een-op-een contactmomenten. In theorie zou Tessa moeten worden ingezet bij iedereen bij wie het helpend is.’