Cliënt­ondersteuners met ervaringskennis helpen inwoners vrijwillig op weg

Movisie heeft afgelopen jaren veel verschillende lokale (inrichtings-)vormen van cliëntondersteuning voorbij zien komen. Zo zijn er gemeenten met een meedenkersnetwerk dat bestaat uit allerlei formele en informele organisaties die een vorm van cliëntondersteuning aanbieden. Daarnaast zijn er gemeenten die enkel beroepsmatige cliëntondersteuners inzetten, gemeenten met coördinatiepunten, intensieve samenwerkingen tussen vrijwilligers en beroepsmatige cliëntondersteuners of met een speciaal hiervoor opgerichte stichting. En er zijn ervaringsdeskundige cliëntondersteuners.

Zes jaar geleden startte Almere met het verbeteren van haar aanbod van cliëntondersteuning. Dit leidde tot de oprichting van OCO Almere. Hoe is cliëntondersteuning nu ingericht en hoe is de ervaring van inwoners? Aan het woord zijn Yara Markus, beleidsadviseur bij gemeente Almere en Marion Bestenbreur, coördinator van OCO Almere*.

Netwerk OCO Almere

OCO Almere is een netwerk van vrijwillige ervaringsdeskundigen en bestaat inmiddels bijna zes jaar. Momenteel zijn er 75 vrijwilligers actief die per jaar cliëntondersteuning bieden aan gemiddeld 600 inwoners. Naast deze informele cliëntondersteuners kunnen inwoners ook terecht bij MEE Samen of Co Weet Raad: hier werken beroepsmatige cliëntondersteuners die met name helpen bij vragen rondom Wlz (Wet langdurige zorg) en mantelzorg. Het is ook mogelijk dat informele en formele cliëntondersteuners samenwerken. De informele cliëntondersteuners zijn vrijwilligers en/of ervaringsdeskundige cliëntondersteuners. Zij houden zich bezig met vragen op alle levensgebieden. Zo beantwoorden zij vragen over onderwerpen als financiën, relaties, huishoudelijke hulp, autisme, passend onderwijs of werk.

Vertrouwen  

In 2023 is evaluatieonderzoek gedaan naar de ervaringen van inwoners en vrijwilligers met OCO Almere. Hieruit blijkt onder andere dat cliënten - inwoners die geholpen zijn door een cliëntondersteuner - veel vertrouwen hebben in de cliëntondersteuning. Markus: ‘Dat is verrassend omdat we weten dat mensen de overheid minder zijn gaan vertrouwen. De cliëntondersteuner is voor hen echt iemand die naast ze staat. Het is mooi dat we dat op deze manier vanuit de gemeente kunnen faciliteren.’ Bestenbreur vult aan: ‘Daar liggen ook mooie kansen, bijvoorbeeld rondom de toeslagenaffaire. In Almere zijn veel gezinnen getroffen. We gaan kijken of cliëntondersteuning hier een rol in kan gaan spelen.’ 

Anders kijken

Gesterkt door de positieve resultaten, blijft OCO Almere zich ontwikkelen en inzetten om inwoners zo goed en passend mogelijk te helpen met hun vraag. Dit doen zij bijvoorbeeld door Wmo-consulenten in contact te brengen met ervaringsdeskundigen, zodat consulenten zich meer verplaatsen in de mensen en gaan meedenken over wat mogelijk is. Bestenbreur: ‘We merken dat sommigen het lastig vinden om regels of kaders los te laten, ze doen het al tien jaar op dezelfde manier. Met behulp van de ervaringsdeskundigen kijken ze naar wat iemand echt nodig heeft buiten de kaders om. Als je vanuit het huidige aanbod niet kunt bieden wat iemand aanvraagt, kun je kijken naar wat wel mogelijk is via zorg op maat.’

Doorbraak

Markus vult aan: ‘De ervaringsdeskundige cliëntondersteuners dragen ideeën aan en kunnen daarmee voor een doorbraak zorgen. Dankzij hun ervaring weten ze goed wat de verschillende mogelijkheden zijn.’ Bestenbreur: ‘Ook wijkteammedewerkers weten ons inmiddels goed te vinden. Zij zien de meerwaarde van de ervaringsdeskundige die een inwoner bijstaat. Zelf hebben zij geen ervaringsdeskundigen in dienst.’

Kritische geluiden

‘We krijgen ook weleens kritische geluiden’, vertelt Bestenbreur. ‘Zoals dat het niet klikt tussen een vrijwillige ervaringsdeskundige en een cliënt of dat een vrijwilliger de eigen ervaringen nog niet voldoende verwerkt heeft. We trainen vrijwilligers en kijken of zij hun eigen ervaringen voldoende verwerkt hebben en daardoor in staat zijn om iemand anders te ondersteunen. Maar soms gebeurt er iets waardoor de ervaring weer de kop op steekt. Dit verschilt tussen vrijwilligers die net zijn begonnen en die al langere tijd bij ons meelopen.’

Een win-winsituatie

Wat mooi is aan de opzet van vrijwillige cliëntondersteuners met ervaringskennis in Almere is dat de vrijwilligers er zelf ook wat aan hebben. Als het even niet gaat, kunnen vrijwilligers dat aangeven. Deze vrijheid is fijn voor mensen die niet altijd mee kunnen doen in onze maatschappij. Op deze manier kunnen zij wel bijdragen. Bestenbreur geeft een voorbeeld: ‘Een vrijwilliger met psychische klachten stond tijdelijk op non-actief. Toen ik haar laatst sprak, gaf ze aan het werk te missen. Ze voelde zich eenzamer en ging op in haar eigen ziektebeeld. Als vrijwilliger kon zij zich op anderen richten en hen verder helpen. Zo kon ze van betekenis zijn. Dat hielp enorm in haar herstel.’ Ook mensen die een bijstandsuitkering ontvangen of die via het UWV op zoek zijn naar een baan, kunnen bij OCO Almere als vrijwilliger beginnen. Wanneer het mogelijk is stromen zij door als ervaringsdeskundige in de hulpverlening.

Markus: ‘Ik zie een mooie kans als het gaat om de vrijwilligers zelf. Zij blijven zich aanmelden. Wat maakt dat mensen zo graag ervaringsdeskundige vrijwilliger willen worden bij ons? Blijkbaar hebben wij hen iets te bieden. De vraag is wat we daar als gemeente van kunnen leren.’

Door cliëntondersteuning te organiseren met vrijwilligers, helpt Almere dus niet alleen de inwoner laagdrempelig op weg, maar ook de vrijwilliger. Wanneer nodig kan altijd samenwerking worden gezocht met de beroepsmatige cliëntondersteuners. Dit is één van de vele manieren waarop gemeenten cliëntondersteuning vormgeven en uitvoeren.

*Dit artikel is gebaseerd op een interview dat eind 2023 plaatsvond.

Tekst: Pien van der Sanden